Farmakon (ilaç) + logos (bilim) =Farmakoloji Tanım:
Hastalıkların önlenmesi, tanı ve tedavisinde kullanılan ilaç ve diğer maddelerden bahseder. Bilimsel olarak ilaç „herhangi bir canlının vücudunda etki oluşturabilen, ona dışarıdan giren ve vücudun görevleri için gerekli olmayan tüm kimyasal maddelerdir “. İlaç ile biyolojik sistemlerin etkileşmesinin incelenmesi;
II. in vitro (hücre, subselüler yapılar, biyoaktif moleküller, doku ve organlar)
III. in vivo (deney hayvani , insan)
IV. in silico (bilgisayar modelleri üzerinde)
Farmakolojinin ilgi alanında;
• İlaçların kaynakları
• Fiziksel ve kimyasal özellikleri
• Hazırlama ve tertip edilmeleri
• Sağaltımda kullanılan miktar ve şekilleri
• Vücuda giriş yolları ve farmakokinetikleri
• İlaçların etkileri
• Yeni ilaçların geliştirilmesi ve sağaltımda kullanılması ve
• Farmakogenetik bulunur.
İyi bir Veteriner Hekim;
•İlacın vücuttaki etkilerini
•Kullanım yerlerini-ENDIKASYON
•Kullanılmaması gereken durumları-KONTRAENDIKASYON
•Uygulayacağı ilaç miktarını- DOZ
•Uygulama aralığını
•İlacın farmakokinetiğini
•Ve tüm bunlar için iyi bir anatomi, fizyoloji ve biyokimya bilgisine sahip olmalıdır.
Farmakolojinin Dalları (multidisipliner):
• Tıp müfredatı (Materia Medika): İlaçların kaynakları, fiziksel ve kimyasal özelliklerinden bahseder.
• Farmakognozi (Drog bilgisi): Drog adı verilen ilaç hammadeleri ile ilgilenen alt bilim dalıdır. Botanik ve eczacılıkla yakından ilgilidir.
• Farmakodinami (Deneysel farmakoloji): İlaçların sağlam hayvanlardaki etki şekilleri, etkileri ve farmakokinetikleri ile ilgilenir.
• Farmakoterapi: Deneysel farmakolojiden elde edilen bilgilere göre ilaçların hasta hayvan ve insanda kullanılması ve etkileri ile uğraşır.
• Klinik farmakoloji: Yeni ilaçların bulunması ve geliştirilmesinde deney hayvanlarında yeterli ölçüde denenmiş maddelerin normal ve hasta hayvan ve insanlarda denenmesi ve değerlendirilmesi ile uğraşır.
• Galenik farmasi: Sağaltımda kullanılan ilaç şekilleri, hazırlanması ve standardizasyonu ile uğraşır.
• Farmasötik kimya: İlaçların üretim, sentez ve kimyasal analizleri ile ilgilenir.
• Reçete bilgisi (Farmakografi): İlaçların reçeteye yazılması ile ilgili bilgiler verir.
• Doz bilgisi (Posoloji): Hastalara uygulanacak ilaç miktarları, uygulama yolları ve doz aralıklarından bahseder.
• Kemoterapi: Bakteri, mantar, virüs ve iç ve dış parazitlerden ileri gelen hastalıkların sağaltımı, önlenmesi ve kontrolünde kullanılan ilaç ve diğer maddelerden bahseder. Tümoral hastalıkların sağaltımı ve önlenmesi amacı ile kullanılan ilaçları da kucaklar.
• Moleküler farmakoloji: İlaçlarin la biyolojik sistemler moleküler düzeyde etki ve davranislarini ele alan farmakol arasındaki ilişkiyi moleküler düzeyde inceler.
• Nörofarmakoloji
• Psikofarmakoloji
• Fizyolojik farmakoloji
• Radyofarmakoloji
Kodeks ve Farmakopeler (Resmi İlaç Kitabı)
•Eczacı, hekim ve hukukçular ile ilaç veya ilaç hammaddelerinin dış alım-satımında birliği sağlayan resmi ilaç kitabı.
•Kodeks (Code=kanun) ilaçların kanuni standart kitabı
•Farmakope (pharmakon=ilaç, poiea=yapmak)
•Ulusal olduğu kadar uluslar arası nitelikte kodeksler de hazırlanabilir
•İlk kodeks 1498’de Floransa ’da hekim ve eczacılar tarafından hazırlanmıştır.
•1844 yılında Osmanlı Askeri Farmakopesi adıyla Bernard isimli bir hekim tarafından hazırlandı. Daha sonra 1866, 1930, 1940 ve 1954 değişik ilavelerle yeniden güncellenen Türk kodeksi en son olarak 1974 yılında 967 sayfalık şekliyle yürürlüğe girmiştir.
•Türkiye ’de 21.10.2004 tarih ve 25620 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2004/6451 sayılı “Türk Kodeksi Hakkında Karar”la Avrupa Farmakopesi kabul edilmiştir
Kodeks ve Farmakope Kitaplarında;
• İlaçların ve ilaç şekillerine giren yardımcı maddelerin özellikleri
•Tanınma tepkimeleri
• Miktar tayinleri
•Saflık kontrolleri
• Formülasyonları ve
•Saklanma şartlarından bahsedilir.
Veteriner Hekimin Sorumlulukları
• Hayvanlar üzerinde ilaç uygulama yetkisi olan Veteriner Hekimin iki türlü sorumluluğu vardır: -Hayvanı etkili bir şekilde tedavi etmek -Bunu yaparken besin değeri olan hayvanlarda gıda güvenliği ve halk sağlığını göz ardı etmemek
• Bilinçli ilaç kullanımında hekim öncelikle -Teşhisini doğru yapmak -Doğru ilaçı seçmek -Doğru zamanda kullanılması ‘ nı bilmek zorundadır.
• Farmakolojik yönden inert olmadıkça güvenli bir madde yoktur. Bu nedenle hekim hastanın sağlığı açısından yarar/zarar durumunu değerlendirmelidir.
• Tedavide hastaları ayırmalı, (mümkünse) bireysel tedavi uygulamalıdır.
• Uygulayıcı kişi ilacın prospektüsüne uygun hareket etmelidir (Şayet ilacı veteriner hekim kullanmayacaksa).
• Gereksiz ilaç kullanımından kaçınmalıdır. (doğal dengeyi bozacak – dirençli suşlar).
• Kullanım süresi dolmuş ilaçları kullanmamalı ve kullanılmasına izin vermemelidir.
• İnsan müstahzarını dikkatle kullanmalıdır.
• Veteriner Hekim kullandığı ilaçların kayıtlarını tutmalı ve en az 2 yıl süre ile saklamalıdır.
• Besin değeri taşıyan hayvanlarda ilaç kullanırken formülasyon uygulama yolu, doz, doz aralığı, doz sayısını göz önünde bulundurmalı ve kalıntıya yol açabilecek hataları yapmamalıdır.
• İlaçlar etiketlerinde belirtildiği gibi saklanmalıdır.
• Sağaltımdan arta kalan ilaçlar sonraki bir vakanın sağaltımında kullanılmamalı ve uygun bir şekilde bertaraf ettirilmelidir.
• Bazı durumlarda uygulanan ilacın hastalıktan daha ciddi bir soruna neden olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Tarihçe:
• İlk tıbbi sağaltım MÖ 1500 yıllarında Ebers Papirüslerinde uygulamalarına rastlanmaktadır ve hint yağı, afyon gibi maddelerden bahseder.
• Hipokrat (MÖ 460-377) Eski Yunanistan ’da hekimliği ilmi temellere dayandırması nedeni ile tıbbın babası ünvanını almıştır.
FİKİR; Claudius Galen
•Hipokrat sonrası bir reçeteye birden çok ilaç yazılması gündeme gelmiştir. Bu Galen (Claudius Galen) (MS 131-201) tarafından çoğul farmasik sistem için geliştirilmiştir.
• Galen tarafından hazırlanan reçeteler 14. yy ’da Avrupa ’ ya hakim olmuştur. 30-60 arası değişen bitki ekstresini içeren galenik preparat hazırlanmıştır.
•Galenik farmasi=Farmasotik teknoloji „Ampiristler her şeyin deney yoluyla bulunacağını söylerler. Buna karşın biz bir kısmının deneyim bir kısmının da teori yoluyla bulunacağını iddia ederiz “
• Anadolu ’da yaşamış bir hekim olan Pedanius Dioscorides De Materia Medica (bitkiler kitabı) isimli kitabı (MS 77-78) yazmıştır.
•600 kadar bitkinin yetişme yerlerini, biçimsel özelliklerini ve tıbbi kullanımlarını tanımlamış.
• Bir Arap olan Ziyaeddin İbn Baytar 13. yy ’da Baytarname adlı eserinde 1800 bitkisel, 130 hayvansal ilaç hammaddesi (drog)’ ni tanımlamıştır.
• Rönesans’ ın başlarında Paraselsus (1493-1541) kimyayı tıp alanına uygulayarak ilaçların ayrılması, tanınması ve sentezinde önemli bir adım atmıştır.
•1630’da ispanyol kaşifler Peru’da kınakına ağacı kabuklarının sıtmaya karşı başarıyla kullanıldığını görmüşlerdir; bu kabukları Avrupa’ya getirmişler ve ilaç olarak sıtmada kullanılmıştır.
•1783’de pratisyen bir hekim ve botanik bilimci olan William Withering digital yaprağının hekimlikte kullanılmasına ilişkin yayın yapmıştır.
•1807’de Serturner afyondan morfini ayırmıştır, bitkilerden ilk ayrılan bu alkaloidi diğerlerinin ayrılması ve tanınması izlemiştir.
•1828’de Wöhler üreyi sentezlemiştir; bu organik kimyada gelişmelere ve yeni ilaçların sentezlenmesine ön ayak olmuştur.
KURUCU; Rudolf Bucheim
• İlk Farmakoloji enstitüsünü 1847’de Norpat Üniversitesinde (Estonya) kurarak farmakolojinin bağımsız bir disiplin olarak tanımlamıştır.
TANINMA; Oswald Schmiedeberg
• (1838-1921)
• Yapı-aktivite ilişkisi, İlaç reseptörü, Selektif toksisite gibi çalışmalarda bulunmuştur.
• Reseptör teorisini ilk kez ortaya koymuştur.
• Bernhard Naunyn ile farmakoloji dergisi çıkarmıştır.
•1853’de ingiltere’de Wood tarafından enjektör iğnesinin bulunması ile ilaçların parenteral uygulanabilmesini sağlar.
•1910’da Paul Erlich frengiye karşı neosalvarsanı bulmuştur; bu kemoterapide önemli bir çığır açmıştır.
•Yirminci yüzyılın ilk yarısında Amerika’da Abel tarafından adrenalin ve Hunt tarafından da asetilkolinin bulunması ile otonom sinir sistemi farmakolojisi daha iyi anlaşılır hale gelmiştir.
•1929’da A.Fleming tarafından penisilinin ve
•1935’de de Domagk tarafından sülfonamidlerin keşfi antibiyotik çağını başlatmıştır.
•1940-1960 yılları arasında, diğer ilaçlar yanında, binlerce antibiyotik ve diğer kimyasal sağaltıcı madde sentezlenmiş veya hazırlanmış ve sağaltıma sokulmuştur.
Yorumlarınız Bizim İçin Değerlidir.
Yorum yapmayı unutmayınız.