•Histamin biyolojik bir amindir.
•Hayvan ve bitkisel dokularda besin ve içeceklerde yaygın şekilde bulunur.
•Deri, akciğer ve sindirim sistemi mukozası gibi dışarı ile ilişkili organlarda yüksek düzeylerde bulunur.
•Pankreas ve dalak histamince fakir.
•Kandaki büyük kısmı trombosit ve akyuvarlarda bulunur.
•Histaminin vücutta yerleştiği yapılar 3 gruptur.
1. Mast Hücreleri:
Bağdoku hücreleridir.
Mast hücrelerinin zarında 100-500bin IgE’e özgü glikoprotein reseptörü vardır.
Allerjen bir madde ile karşılaşınca IgE molekülleri ve reseptörler kümeleşerek Ag-Ab kompleksi oluşur ve mast hücresinden histamin salınmasını tetikler.
2. Nöronal Histamin:
MSS ve bazı çecresel sinirlerde histamin sentezler ve uçlarında depolar.
3. Diğer Hücrelerdeki mast hücreleri:
Mide –bağırsak mukozasında enterokromafin hücrelerinde histamin bulunur.
•Histidin’ den dekarboksilaz ile histamin sentezlenir.
•Hayvansal zehirler ve ilaçlar, anafilaksi, alerji, kimyasal ve fiziksel irkilti, bakteri toksinleri … gibi hücresel zarar veya yıkıma yol açan bir uyarı sonucunda tetiklenir.
Histamin hücrelerden ekzositoz ile salınır.
Alerjik tepkimeler mast hücreleri ve bazofillerde bulunan antikorla (IgE) birleşmesi sonucu başlar.
Bu hücrelerde Ca+’ a geçirgenlik artar.
Hücre içine giren Ca+ histamin ve heparinin hücre dışına atılmasına yol açar.
2. Kroner kan akımında azalma
3. Kan basıncında düşme, kalp kasılma gücünde azalma
4. Bronşlarda daralma
5. Kaşınma, düz kas kasılması, ödem’ler ve kanın pıhtılaşma süresinde uzamalar gibi akut anafilaktik şok belirtilerini ortaya çıkarır.
H3: Beyinde bulunur.
•H3 reseptörleri tiyoperamid ve iyodofen-propit gibi antihistaminiklerle bloke edilirler.
Histaminin Etkileri
DIŞ SALGI BEZLERİ:
Bronş, pankreas, göz yaşı, tükürük ve bağırsak salgıları gibi tüm salgıları artırır.
GÖZDE:
Konjunktivada kaşıntı ve şişme
Gözyaşı artışı
SOLUNUM SİSTEMİNDE (H1):
Bronş daralması
Mukoza ödemi
Salgıların artışı
Üst solunum yollarında kaşıntı
Öksürük, tıksırık, burun akıntısı
Histaminin Etkileri
KARDİOVASKÜLER SİSTEMDE (H1 ve H2):
Arteriollerin ve kapillarların genişlemesi
Köpekte karaciğer venası spazmı
(Karaciğerde kan durgunluğu ve göllenmesi)
Kapillarlarda geçirgenlik artışı
Ortalama kan basıncında düşme
UTERUSTA (H2):
Çoğu hayvanlarda düz kasların uyarılması
Histaminin Etkileri
Histamin sağaltım amacıyla kullanılmaz, sadece tanı amacıyla kullanılır.
•Cilt bölgesindeki duyu sinirlerinin kontrolü
•Aklorhidrianın tanısı……
Antihistaminik İlaçlar
HİSTAMİN ANTAGONİSTLERİ
1. FİZYOLOJİK ANTAGONİSTLER:
Adrenalin Noradrenalin Efedrin Amfetamin
•Farklı reseptörleri etkileyerek histaminin düz kaslar üzerindeki
etkisini kaldırır.
2.YIKIMLAYICI ANTAGONİST:
Histaminaz
3. FARMAKOLOJİK ANTAGONİSTLER: (Histamin reseptör blokörleri)
Antihistaminikler: H1 ve H2 Reseptör blokörleri
1. H1 Reseptör Antagonistleri
•Bunlara klasik antihistaminikler denilir.
•Çoğu parasempatolitik etki, sedasyon ve yüksek dozda lokal anestezi oluşturabilirler.
Kimyasal yapılarına göre altı gruba ayrılırlar:
1.H1 Reseptör Antagonistleri
1.Etanolamin türevleri: sedatif, parasempatolitik etkileride var. Taşıt tutmalarında kullanılır.
2.Etilendiamin türevleri: Güçlü antihistaminik ve sedatif etki gösterirler.
3.Arilalkilamin türevleri: Düşük dozda güçlü antihistaminik etkileri vardır, sedatif etki zayıftır.
4.Piperazin türevleri: Uzun etkili antihistaminikler, antiemetik etki. Sedatif etki zayıftır.
5.Fenotiyazinler: Güçlü antihistaminik, sedatif ve antiemetik etki.
6.Piperidin türevleri: II. Kuşak antihistaminikler; astemizol, terfenadin, loratadin, setirisin. Bu grupta sedatif etki yoktur. Çünkü bu grup ilaçlar kan beyin engelini geçemezler.
1.H1 Reseptör Antagonistleri
Farmakolojik özellikleri:
•Klasik antihistaminiklerin çoğu fazla lipofilik bileşiklerdir. Dolayısıyla kan beyin engelini rahatlıkla geçerler.
•
•Oral kull. GIS absorpsiyonları iyidir, ancak, önemli oranda ilk geçiş eliminasyonuna uğradıklarından sistemik biyoyararlanımları iyi değildir.
•Etkinin başlama süresi ve yarılanma ömürleri ilaca göre değişir.
1.H1 Reseptör Antagonistleri
Farmakolojik Etki Şekilleri:
•H1-reseptör blökörlerihistamin reseptörlerine karşı histaminle yarışır.
•Yani:
* Histamini parçalamaz
* Antijen-antikor birleşmesi sonucu açığa çıkan histaminin salıverilmesini engellemez.
•Dolayısıyla sebebe yönelik değil, yanlızca kullanıldıkları sürece histaminin etkilerini artadan kaldırırlar.
ve antiemetik etki.
6.Piperidin türevleri: II. Kuşak antihistaminikler; astemizol, terfenadin, loratadin, setirisin. Bu grupta sedatif etki yoktur. Çünkü bu grup ilaçlar kan beyin engelini geçemezler.
1.H1 Reseptör Antagonistleri
Etkileri:
Histaminin yol açtığı;
1.Damar genişlemesi
2.Kapillar damar geçirgenliğinin artması
3. Kan basıncının düşmesi
4. Bronşların daralması
5. Bağırsak tonusu ve hareketlilliğin artaması gibi etkilerini ÖNLER.
1.H1 Reseptör Antagonistleri
Veteriner sahada kullanılan bazı antihistaminik türevleri:
Dimenhidrinat: (Anti-Em Tab., Dramamine tab.)
•Büyük ve küçük baş hayvanlarda tüm yollardan1-1.5mg/kg.
•Antihistaminik, lokal anestezik, antiemetik ve MSS üzerine yatıştırıcı etkilidir.
•Seyahat hastalığı için kullanımı daha uygundur.Köpek için 4 mg. Per os
Difenhidramin: (Allerjen şurup, Benadryl kap.)
•Kedi köpeklere Dİ veya oral 1-2mg/kg X1-2 kez
•Büyük hayvanlara Dİ veya oral 0.25-1mg/kg X1-2 kez
•Güçlü antihistaminik, antitussif, antiemetik ve yatıştırıcı etkili
Doksilamin
Pirilamin
Piribenzamin
Antazolin (Antistine amp., tab.)
Klorfeniramin (Avil)
1.H1 Reseptör Antagonistleri
Veteriner sahada kullanılan bazı antihistaminik türevleri:
Mepiramin maleat (Pyrilamine, Neoantargan)
•Lokal ve sistemik uygulamaya elverişlidir
•% 5 Solüsyonundan At ve sığır 10-30 ml, koyun 5- 10 ml. IM
•Köpek için % 2.5 Sol. 1-5 ml IM, 50-100 mg. Per os
•% 2 krem Topikal uygulama
Prometazin hidroklorür (Phenergan)
•Lokal ve sistemik uygulamaya elverişlidir
•Antikolinerjik ve hipnotik etkileri vardır
•Etkisi 24 saatten uzundur
•% 5 Solüsyonundan At ve sığır 5-20 ml, koyun 2.5- 10 ml. IM
•Küçük hayvanlarda % 2.5 Sol. 1-5 ml IM
Pirilamin
Piribenzamin
Antazolin (Antistine amp., tab.)
Klorfeniramin (Avil)
2. H2 Reseptör Antagonistleri
•Günümüzde beşeride en fazla kullanılan ilaç gurubudur.
•H2 reseptörlerine karşı histaminle yarışırlar.
•Simetidin bu grubun prototipidir (ranitidin, famotidine).
•Relatif olarak nontoksiktirler.Bu nedenle yüksek dozlarda kullanılabilir, bu şekildeki tek dozun etkisi 13-24 saat sürer.
•H2 reseptörlerini bloke ederek midedeki asit salgısını azaltırlar ve önlerler.
•Beşeride refluks özofajiti, akut erozyonlu mide yangısı ve kanaması gibi durumlarda kullanılıyor.
•Ranitidin (Ranitab tab.) köpeklere 0.5-2mg/kg X 2,
•Atlara 0.5mg/kg X 2
Pirilamin
Piribenzamin
Antazolin (Antistine amp., tab.)
Klorfeniramin (Avil)
•Otakoidler ;
1.Histamin ve Antihistaminikler
2.Prostanoidler
3.Serotonin ve Antagonistler
4.Peptidler
başlıkları altında incelenecektir.
2. Prostanoidler
•Prostanoidler 20 karbon atomlu yağ asitlerinden türeyen endojen maddelerdir.
•Prostanoidler 4 grupta toplanır; prostaglandinler (PG),
prostasiklinler (PGI), tromboksanlar (Tx) ve lökotrienler (LT).
•Veteriner hekimlik yönünden PG’ler önemlidir.
•PG’lerin etkileri şekilleri bilinmemekle beraber
hedef hücrelerinin zarında PG reseptörlerini etkiler
hücrede siklik nükleotidler ve Ca düzeylerini etkileyerek farmakolojik etkilerini gösterirler.
2. Prostanoidler
PG’lerin etkileri:
Üreme sistemi:
•Üreme siklusunda ve gebelik esnasında önemli rol oynarlar.
•Veteriner hekimlikte hayvanlarda cinsel siklus esnasında kullanılan en önemli doğal PG’ler PGE ve PGF’lerdir.
•Bu PG’ler Dİ yolla verildiğinde oksitosik etki yaparlar;
-uterusun tonusunu artırırlar
-düzenli kasılmalara neden olurlar;
bu etki gebelik sırasında yavru atmaya,
gebelik sonunda da doğumun başlamasına yol açar.
•Atlara 0.5mg/kg X 2
Pirilamin
Piribenzamin
Antazolin (Antistine amp., tab.)
Klorfeniramin (Avil)
2. Prostanoidler
PG’lerin etkileri:
Üreme sistemi:
•PGF2a ineklerde kızgınlık siklusunun sonuna doğru uterustan salgılanarak yumurtalıklardaki sarı cismin şekil ve görev yönünden gerilemesine sebep olmaktadır.
•Buna bağlı olarak, progesteron salgılanmasında azalma görülür. PGF2a yumurtalıklara giden damarları daraltarak iskemiye yol açar (sarı cismin gerilemesi)
•Doğal ve sentetik PGF2a preparatlarının ineklerde kızgınlık siklusunun 5-17nci günlerinde enjeksiyonu sarı cismin gerilemesine ve küçülmesine neden olur.
•***Kızgınlığın senkronize edilmesi için:
•PGF2a enjeksiyonu takip eden 72 saat içinde östrus başlar.
2. Prostanoidler
PG’lerin etkileri:
Üreme sistemi:
•PGF2a
•dişi üreme kanalı boyunca sperm taşınmasını uyarıcı,
•sarı cismi eritici,
•kızgınlık olayını düzenleyici,
•uterus hareketlerini artırıcı ve
•doğumu takiben göbek damarlarını büzüştürücü etkilerinden dolayı
•hayvanlardaki istenmeyen gebeliklerin sona erdirilmesi, kızgınlığın düzenlenmesi ve
•birden fazla yavru elde edilmesi için sık sık kullanılır.
2. Prostanoidler
PG’lerin Kullanılması:
•Veteriner hekimlikte başlıca sarı cismin geriletilmesi ve kızgınlık senkronizasyonunda kullanılırlar.
•Gebeliğin erken döneminde yavru atma veya istenmeyen gebeliğin sona erdirilmesi (mumyalaşmış fötüs)
•Piyometranın tedavisinde
•Geç dönemde ise doğuma yol açmak için yararlıdır.
•Gebeliğin ilk 100. gününde Kİ yolla 25 mg dozda verilen dinoprost trometan 35 gün içinde gebeliğin sona ermesine yol açar.
•Fluprostenol ve prostaten gibi PG’ler atlarda kısırlığın sağaltımında kullanılırlar. Bu amaçla fluprostenol Kİ yolla 0.25 mg dozda, prostalen ise DA yolla 2 mg dozda verilir.
2. Prostanoidler
Sağaltımda Kullanılan PGF2a Analogları:********
•Dinoprost,
•Fluprostenol,
•Kloprostenol,
•Prostalen,
•Fenprostalen,
•Luprostiol gibi çok sayıdaki PGF2a analoğu ilaç veteriner hekimlikte sarı cisme yönelik etkilerine istinaden doğumla ilgili olaylarda kullanılırlar.
•Enjeksiyon sonrası ineklerde 72-80 saat sonra kızgınlık başlar ve tohumlama yapılabilir (96. saatte tohumlama tekrarlanabilir.)
•Kedi ve köpekte ayrıca pyometra tedavisi içinde kullanılır.