Şarbon nedir? Şarbon nasıl bulaşır? şarbon hastalığının tedavisi var mıdır? şarbondan korunma yöntemleri nelerdir?
Şarbon nedir?
Şarbon Bacillus anthracis isimli bakterinin yol açtığı bir hastalıktır. Şarbon hastalığı Asya, Güney Avrupa, Afrika ve Avustralya gibi dünyanın büyük bir bölümünde yüzyıllar boyu hayvanlarda (sıklıkla sığır, koyun, keçi, deve, antilop ve diğer otçul hayvanlar) görülen bir hastalıktır. Ancak enfekte hayvanlarla veya bunların dokularıyla temas halinde olan insanlarda da görülebilir. Şarbon bakterisi çevre şartlarında “spor” denilen bir biçim alarak yaşamını sürdürebilmektedir. En sık görülen doğal formunda deride siyah renkli yaralar meydana getirir ve orjinal ismini de (Anthrax) buradan almıştır.
Anthrax neden güncel olmuştur?
Bacillus anthracis bakterisi dayanıklı sporlara sahiptir ve uzun yıllar boyunca, dış ortam şartlarından etkilenmeden kalabilir. Bunun yanısıra bakteri, hastalık esnasında güçlü bir toksin üretir. Bu özellikleriyle biyolojik savaş tehdidinde kullanılabileceği varsayılmaktadır ve Amerika Birleşik Devletlerindeki gelişmelerle gündeme gelmesiyle halk arasında tedirginlik yaratmıştır.
Kaç tip şarbon vardır? Nasıl bulaşır?
Üç tip şarbon vardır ve herbirinin değişik belirtileri vardır.
1)
Deri şarbonu en sık rastlanan şeklidir. Genellikle derisinde yara ya da kesik olan bir kişiye şarbon sporlarının teması sonucu bulaşır. Temas yerinde önce bir şişlik, su toplanması ve sonrasında siyah kabuklu bir yara oluşur. Deri şarbonu süratle tedavi edildiğinde kolay iyileşir. Doğru tıbbi değerlendirme ve tedavi esastır.
2)
Gastrointestinal (sindirim sistemi) şarbonu hastalıklı hayvan etlerinin yenmesi sonucu meydana gelir. Hastalığın başlangıç belirtileri besin zehirlenmesine benzer ancak karın ağrısı, kan kusma ve ciddi ishalle birlikte hastalık ilerler. Doğru tıbbi değerlendirme ve tedavi esastır.
3)
İnsan şarbonunun en ciddi şekli akciğer şarbonudur. En nadir görülen şarbon şeklidir. Bu tip, havada asılı (süspande) büyük miktarlardaki şarbon sporlarının insan tarafından solunması sonucu meydana gelir. İlk belirtiler soğuk algınlığına benzer, fakat hızlı bir biçimde solunum yetmezliği ve şoka kadar ilerler. Doğru tıbbi değerlendirme ve tedavi esastır.
Başka birisinden bana bulaşabilir mi?
Akciğer şarbonunun insandan insana bulaşıcılığı yoktur. Bu nedenle “başkasından hastalık bana bulaşır mı?” endişesine gerek yoktur. Akciğer şarbonu sadece havadaki şarbon sporlarının solunması sonucu bulaşır.
Bende soğuk algınlığı belirtileri var. Şarbon hastalığı olabilir mi?
Sadece şarbon sporlarına doğrudan maruz kalan kişiler akciğer şarbonu hastalığına yakalanabilir. Eğer kendinizi iyi hissetmiyorsanız, normal zamanlarda yaptığınız gibi bir sağlık kuruluşuna başvurun. Hastaysanız, doktor size en uygun tedaviyi verecektir.
Anthraxa tanı nasıl konur?
Anthrax, kandan, deri lezyonlarından veya solunum sekresyonlarından B.anthracis izolasyonu sonucu veya şüpheli vakaların kanında spesifik antikorların ölçümü ile tanı alır.
Anthraxın semptomları nelerdir?
Hastalığın semptomları hastalığın bulaşma şekliyle değişmektedir, ancak semptomlar genellikle 7 gün içinde ortaya çıkar.
Cilt Enfeksiyonu: Çogunlukla (yaklaşık %95) Anthrax infeksiyonları, infekte hayvanların kontamine yün, post, deri veya kıl ürünleri (özellikle keçi kılı) gibi ürünlerinin işlenmesi sırasında derideki kesik veya sıyrıktan bakterinin girmesi ile oluşur. Deri infeksiyonları böcek ısırığına benzer kaşıntılı bir şişlik şeklinde başlar, 1-2 gün içinde vezikül haline döner, daha sonra ağrısız ülser şeklini alır. Ülser genellikle 1-3 cm çapındadır ve karakteristik olarak merkezinde siyah nekrotik (ölü) bir alan vardır. Yakın bölgedeki lenf bezleri şişebilir. Tedavi edilmeyen cilt enfeksiyonunda vakaların %20si ölümle sonuçlanır. Uygun antimikrobiyal tedavi ile ölüm nadirdir.
Solunum Yolu Enfeksiyonu: Başlangıç semptomları bir soğuk algınlığını taklit edebilir. Birkaç gün sonrasında semptomlar ağır solunum sorunları ve şoka kadar ilerleyebilir. Çoğunlukla ölümcüldür.
Sindirim Sistemi Enfeksiyonu: Anthraxın sindirim sistemi hastalığı kontamine et tüketilmesini takiben görülür ve sindirim kanalının akut inflamasyonu ile karakterizedir. Başlangıç belirtileri bulantı, iştah kaybı, kusma, ateş ve takiben karın ağrısı, kan kusma, ağır ishaldir. Sindirim sistemi Anthrax vakalarında ölüm oranı %25-60 arasındadır.
Tedavisi var mıdır?
Şarbon antibiyotik tedavisine iyi cevap verebilen bir hastalıktır. Etkili olabilmesi için tedaviye erken başlanması gereklidir. Tedavisiz bırakılırsa hastalık ölümcül olabilir. Antibiyotik doktor reçetesi ile tıbbi önerilere uygun bir biçimde alınmalıdır. Fakat bir Sağlık Kuruluşuna müracaat etmeden hiçbir şekilde korunmak ya da tedavi olmak için antibiyotik ya da başka bir ilaç alınmamalıdır.
Test yaptırmak için hastaneye gitmeli miyim?
Herhangi uzman ya da pratisyen doktor enfeksiyon hastalığı tanısı koymak ve gerekli testleri yaptırabilmek üzere eğitilmiştir. Şayet gerekliyse, ilgili testler size yapılacaktır.
Şarbon hastalığına yakalandığımı düşünüyorum. Hemen antibiyotik almalı mıyım?
Sağlık kuruluşuna ya da doktora müracaat etmeden antibiyotik alınmamalıdır. Antibiyotikler güçlü ve etkin ialçlardır, fakat özel bir hastalık oluşturan bakteriye karşı etkili olmak üzere tasarlanmışlardır. Doğru antibiyotik alınmadığı takdirde hastalığınızı tedavi etmek için uygun olmayabilir.
Aşısı var mıdır? İçeriği nedir?
Anthrax aşısı dünyaya BioPort Şirketi (Lansing, Michigan) tarafından üretilip dağıtılmaktadır. Aşı; hücre içermeyen filtrat aşısıdır; bu hazırlanmasında ölü veya canlı bakteri içermediği anlamına gelmektedir. Son ürün adjuvan olarak 2.4 mgdan fazla aluminyum hidroksit içermemektedir. Hayvanlar için hazırlanmış aşılar insanlara uygulanmamalıdır.
Anthrax aşısının yan etkileri var mıdır?
Hafif lokal reaksiyonlar %30 gözlenebilir, injeksiyon sahasında hafif duyarlılık ve kızarıklığı içerir. Ağır lokal reaksiyonlar nadirdir, lokal reaksiyona ek olarak ön kolun yaygın şişkinliğini içerir. Sistemik reaksiyonlar aşılananların %0.2sinde gözlenir.
Anthrax aşılaması için protokol nedir?
İmmünizasyon 2 hafta aralarla yapılan 3 doz derialtı uygulamayı ve takibeden 6,12 ve 18. aylardaki derialtı injeksiyonunu içerir. Aşının ek (booster) injeksiyonları daha ileride gerekmektedir.
Kimler Anthraxa karşı aşılanmalıdır?
Aşağıdaki grupların aşılanması önerilmektedir:
Laboratuvarda organizmayla direkt olarak çalışanlar.İthal edilmiş hayvan postu veya kürkü kaynaklı Anthrax sporları ile temasın engellenemediği koşullarda çalışanlar.
Hastalığın yüksek sıklıkta gözlendiği bölgelerde potansiyel olarak infekte hayvan ürünleriyle çalışanlar.
Organizmayla temas riskinin yüksek olduğu alanlara gönderilen askeri personel (biyolojik savaş silahı olarak kullanıldığında).
Hamile bayanlar sadece, gerçekten gerekli olduğu durumlarda aşılanmalıdır.
Enfeksiyondan korunmanın bir yolu var mı?
Anthraxın sık olduğu ve hayvan sürülerinin aşılanma seviyelerinin düşük olduğu ülkelerde çiftlik hayvanları ve hayvan ürünleriyle temastan kaçınılmalıdır; uygun kesilmemiş ve pişirilmemiş etlerin yenmesinden sakınılmalıdır.
İnsanlarda kullanımı için ABDde bir aşı lisans almıştır. Fakat toplumun rutin aşılamasında kullanılabilecek Anthrax aşısı geliştirilememiştrir. Mevcut aşı yalnızca endemik bölgelere göreve giden askerlere ve gerektiğinde gümrük görevlilerine uygulanmaktadır. Aşının Anthraxa karşı %93 oranında etkin koruma sağladığı rapor edilmiştir.
Anthrax ne sıklıktadır ve kimlerde görülebilir?
İnsanlardaki hastalık en sık olarak, hayvanların hastalıktan etkilendiği tarımsal bölgelerde gözlenir. Güney ve Orta Amerika, Güney ve Doğu Avrupa, Asya, Afrika, Karayipler ve Ortadoğu gözlendiği bölgeler arasındadır. Normal şartlar altında yalnızca infekte hayvanlar veya ürünleriyle temas halinde olan insanlarda hastalık ortaya çıkabilir. Bu özelliğiyle Anthrax daha çok kırsal kesimde veya tarım sektöründe bir meslek hastalığı olarak karşımıza çıkabilir. Ayrıca hastalığın hayvanlarda kontrol altında tutulamadığı ülkelerden gelen hayvansal ürünler aracılığı ile de (yün, kıl, post v.b.) enfeksiyon görülebilir (endüstriyel Anthrax).
ŞARBON VEYA DİĞER BİYOLOJİK AJAN TEHDİDİNDE NASIL DAVRANILMALIDIR?
Boş veya toz maddeler içeren zarflar çeşitli kuruluşlara gönderilebilir. Bu öneriler böyle vakalarda yapılması gerekenleri içermektedir.
Panik yapmamak!
Anthrax (Şarbon) organizmaları, deri, sindirim sistemi veya akciğerleri tutabilir. Hastalağın bulaşması için organizmanın zedelenmiş deriden geçmesi, yutulması veya aerosolize duman şeklinde solunması gereklidir. Hastalık Anthrax sporları ile temas sonrası uygun antibiyotiklerle erken tedavi ile önlenebilir. Anthrax kişiden kişiye geçişle yayılmaz.
Gizli bir ajan olarak Anthraxın etkili olabilmesi için çok küçük partiküller halinde aerosolize olması gereklidir. Bunun yapılması zordur ve büyük bir teknik beceri ve özel ekipmanları gerektirir. Eğer bu partiküller solunursa, hayatı tehdit eden akciğer infeksiyonu gerçekleşebilir, fakat acil tanı ve tedavi etkilidir.
Şüpheli AÇILMAMIŞ zarf veya Anthraxgibi bir saldırı mesajı içeren paket:
Şüpheli zarf veya paketi sallamayın veya içeriğini boşaltmayın.
Zarf veya paketi plastik bir torbaya koyun, içeriğinin kırılmasını önleyin.
Zarfı yerinde bırakın; sonrasında odayı terkedin, kapısını kapayın veya bölgeye diğer insanların girişini önleyin.
Elinizi sabun ve suyla yıkayın ve tozun yüzüne bulaşmasını engelleyin.
Sonrasında;
Evdeyseniz, vakayı emniyet yetkililerine bildirin.
İşteyseniz, vakayı emniyet yetkililerine ve binanınızın güvenlik birimine veya uygun amirinize bildirin.
Şüpheli mektup veya paketin farkedildiği anda odada veya bölgede bulunanların listesini çıkarın. Listeyi hem bölgesel sağlık yetkililerine hem de güvenlik güçlerine ilerideki inceleme ve bilgilendirme için bildirin.
Toz içeren zarf ve toz dış yüzeye saçıldıysa:
Tozu temizlemeye çalışmayın. Saçılmış içeriklerin üzerini kıyafet, kağıt, çöp kabı gibi bir şeyle kapayın ve kabı kaldırmayın.
Sonrasında odayı terkedin, kapısını kapayın veya bölgeyi diğer insanların girişine kapayın.
Elinizi sabun ve suyla yıkayın ve tozun yüzünüze bulaşmasını engelleyin.
Sonrasında;
Evdeyseniz, vakayı emniyet yetkililerine bildirin.
İşteyseniz, vakayı emniyet yetkililerine ve binanınızın güvenlik birimine veya uygun amirinize bildirin.
Ağır kontamine olmuş kıyafetlerinizi mümkün olduğu kadar kısa sürede çıkarın ve bir torbaya veya kapatılması mümkün bir kaba koyun. Bu kıyafet torbası doğru muamele edilemesi için acil müdahale ekiplerine/emniyet görevlilerine verilmelidir.
Mümkün olduğu kadar kısa sürede sabun ve suyla duş alın. Derinize çamaşır suyu veya diğer dezenfektanları uygulamayın.
Mümkünse, odada veya çevredeki kişilerin, özellikle de tozla teması olan kişilerin listesini çıkarın. Listeyi hem bölgesel sağlık yetkililerine uygun tıbbi bakımın yapılmasının sağlanması için hem de güvenlik güçlerine, ileri bilgilendirme ve inceleme için verin.
Aerosolizasyon ile odanın kontaminasyonu şüphesi:
Örneğin havalandırma sisteminin kontaminasyonu uyarısı veya genel alana biyolojik ajan salındığı uyarısı halinde;
Bölgesel fanları veya sahadaki havalandırma ünitelerini kapayın.
Sahayı hemen terkedin.
Sonrasında odayı terkedin, kapısını kapayın veya bölgeyi diğer insanların girişine kapayın.
Sonrasında;
Evdeyseniz, vakayı emniyet yetkililerine bildirin.
İşteyseniz, vakayı emniyet yetkililerine ve binanınızın güvenlik birimine veya uygun amirinize bildirin.
Eğer mümkünse binadaki havalandırma sistemini kapatın.
Mümkünse odada veya bölgede bulunanların listesini çıkarın. Listeyi hem bölgesel sağlık yetkililerine uygun tıbbi bakımın yapılmasının sağlanması için hem de güvenlik güçlerine ileri inceleme ve bilgilendirme için bildirin.
Şüpheli paket veya mektupların tanınması:
Şüpheli paket veya mektupların bazı özellikleri şunlar olabilir.
Aşırı sayıda mektup.
El yazısı veya silikçe yazılmış adres.
Yanlış başlıklar.
Başlık var ama isim yok.
Genel kelimelerin hatalı yazılışları.
Gönderen adresinin olmaması.
Aşırı ağırlık.
Orantısız veya gayri muntazam zarf.
Çıkıntı yapan kablolar veya aluminyum folyo.
Paket bantı veya ip gibi aşırı güvenlik malzemesi ile sarılmış olması.
Görsel şaşırtıcılar.
Tıklayan ses.
Gizli veya kişisel gibi uyarı notları.
Gönderenin adresindeki il ile uyumlu olmayan posta damgası.
Yağlı boyalar, renk değişimleri veya koku.
Yorumlarınız Bizim İçin Değerlidir.
Yorum yapmayı unutmayınız.